Przegląd kominiarski to okresowa kontrola techniczna przewodów kominowych (dymowych, spalinowych) i wentylacyjnych oraz podłączeń urządzeń grzewczych. Jego celem jest sprawdzenie stanu technicznego instalacji odprowadzania spalin, drożności i szczelności komina oraz wykrycie ewentualnych usterek przed wystąpieniem zagrożeń (np. pożaru sadzy czy zaczadzenia).
Przegląd przeprowadza się niezależnie od cyklicznego czyszczenia – przeglądy służą ocenie stanu technicznego, natomiast czyszczenie polega na usuwaniu zanieczyszczeń z kanałów kominowych. Zarówno jedne, jak i drugie czynności są regulowane prawnie jako obowiązkowe.
Obowiązek prawny i częstotliwość przeglądów kominiarskich
Zgodnie z prawem budowlanym (art. 62 ust. 1 pkt 1 lit. c) właściciel lub zarządca budynku ma obowiązek zlecać okresową kontrolę stanu technicznego instalacji kominowych co najmniej raz w roku. Kontrolę tę powinien wykonać wykwalifikowany specjalista – najczęściej mistrz kominiarski (czyli osoba z dyplomem mistrza w rzemiośle kominiarskim) lub osoba z odpowiednimi uprawnieniami budowlanymi. Po wykonaniu przeglądu kominiarz sporządza protokół (obecnie tylko w formie elektronicznej), co potwierdza wykonanie usługi i jest podstawą do dalszych działań naprawczych.
Od 18 września 2023 r. jedyną ważną formą potwierdzenia przeglądu kominowego jest elektroniczny protokół w Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB). Protokół tradycyjny („papierowy”) został wycofany; po wykonaniu przeglądu można pobrać e‑protokoł ze swojego konta w systemie CEEB jeśli zalogujemy sie na konto CEEB lub za pomocą UID czyli elektronicznego identyfikatora dokumentu.
Z kolei strony GUNB umożliwiają sprawdzenie, czy dany kominiarz ma wymagane uprawnienia - https://zone.gunb.gov.pl/pl/sprawdz-osobe-uprawniona.
Częstotliwość przeglądów zależy od rodzaju budynku i instalacji - dla budynków mieszkalnych (także wielorodzinnych czy kamienic) obowiązek raz w roku dotyczy zawsze, niezależnie od paliwa. W praktyce standardowe terminy to często jesień i wiosna, aby mieć pewność przed i po sezonie grzewczym. Natomiast dla lokali w wielkich budynkach, zakładach lub instalacji specjalnych mogą obowiązywać częstsze przeglądy zgodnie z ich regulacjami (o tym decydują przepisy lokalne lub warunki techniczne). W świetle przepisów właściciel musi też usunąć wszelkie stwierdzone nieprawidłowości – np. naprawić uszkodzony komin lub wymienić niesprawną izolację – w terminie i na swój koszt.
Kto wykonuje przegląd – uprawnienia kominiarzy
Przegląd kominiarski może przeprowadzić tylko osoba z odpowiednimi kwalifikacjami. Prawo budowlane wymienia dwie grupy osób do kontroli przewodów kominowych: osoby z dyplomem mistrza w rzemiośle kominiarskim (uprawnione do kontroli komina grawitacyjnego, dymnego, wentylacyjnego) oraz osoby z uprawnieniami budowlanymi odpowiedniej specjalności (np. uprawnienia instalatorskie lub konstrukcyjne, np dla kominów mechanicznych czy przemysłowych).
Z reguły dla domów jednorodzinnych i małych budynków wykonuje się to mistrz kominiarski. Stopnie zawodowe w rzemiośle kominiarskim to pomocnik (uczeń), czeladnik i mistrz kominiarski. Tylko mistrz kominiarski (po zdaniu egzaminu) ma pełne uprawnienia do wystawiania protokołów kontroli czy opinii kominiarskich, natomiast czeladnik (po zdaniu egzaminu czeladniczego) wykonuje prace porządkowe i pomocnicze, lecz formalnie nie może wydawać opinii czy ekspertyz kominiarskich.
Aby znaleźć fachowca z uprawnieniami, można korzystać z oficjalnych rejestrów lub portali ułatwiających szukanie kominiarz takich jak PrzegladDomu.pl. Najprościej sprawdzić na portalu GUNB (Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków) zakładkę „Sprawdź osobę uprawnioną” – wystarczy wpisać imię i nazwisko kominiarza, aby uzyskać potwierdzenie posiadanych przez niego uprawnień. Krajowa Izba Kominiarzy i lokalne zrzeszenia kominiarzy udostępniają też wyszukiwarki i listy zrzeszonych mistrzów kominiarskich (np. na stronach oddziałów KIK). Przed zleceniem usługi warto zawsze poprosić kominiarza o numer świadectwa mistrza i sprawdzić go przez GUNB.
Zakres czynności przy przeglądzie i dokumentacja
Podczas przeglądu kominiarz ocenia stan techniczny całego układu kominowego. Sprawdza on m.in. szczelność i trwałość przewodów kominowych, drożność kanałów oraz prawidłowość wyprowadzeń na dachu.
Kontroluje elementy konstrukcyjne (np. izolację termiczną komina, stabilność murów), obecność zamontowanych płytek rewizyjnych oraz stan klapy (klapki) dymowej. Weryfikuje zgodność wykonania i zastosowanych materiałów z projektem budowlanym – na przykład czy w budynku użyto właściwych wkładów kominowych, przejść dachowych, czy ważne są atesty i certyfikaty zastosowanych elementów.
Sprawdza również ciąg w przewodach oraz wentylację w pomieszczeniach przeznaczonych do spalania paliw. Jeśli w trakcie przeglądu wykryte zostaną zanieczyszczenia lub nagromadzona sadza powoduje niedrożność, kominiarz może od razu je usunąć (wykonać czyszczenie) lub zlecić ponowne przyjście na czyszczenie.
Przegląd często łączy się więc z czyszczeniem, choć to odrębne czynności (czyszczenia sadzy czy pyłów należy przeprowadzać częściej niż rocznie).
Po zakończeniu oględzin kominiarz sporządza protokół kominiarski. Dokument ten jest podstawą potwierdzenia wykonania przeglądu i stanowi dowód, że właściciel dopełnił obowiązku kontrolnego. Zawartość protokołu jest ściśle określona wymogami bazy CEEB – musi zawierać co najmniej dane identyfikacyjne kominiarza (imię i nazwisko, numer świadectwa mistrzowskiego lub uprawnień budowlanych) oraz właściciela/zarządcy, precyzyjną identyfikację obiektu, zakres przeprowadzonej kontroli, ustalenia i wyniki (np. stwierdzone uszkodzenia czy zanieczyszczenia), a w razie wykrycia uchybień – zalecenia naprawcze wraz z terminami ich wykonania. Innymi słowy, protokół opisuje stan techniczny przewodów, ewentualne wady i decyzje kominiarza (np. o konieczności wykonania napraw), oraz ustalone terminy, do kiedy należy usunąć stwierdzone usterki. Obowiązujące od września 2023 r. e-protokoły zawierają te informacje w formie elektronicznej, a dostęp do nich ma zarówno wykonawca usługi, jak i właściciel (może je pobrać ze swojego konta w CEEB).
Różnica między przeglądem a czyszczeniem przewodów kominowych
Przegląd kominiarski to ocena stanu technicznego, która raz do roku musi być wykonana przez fachowca (mistrza kominiarskiego lub uprawnionego budowlańca). Natomiast czyszczenie przewodów kominowych to usunięcie nagromadzonej sadzy i pyłów, co zapobiega samozapłonom sadzy oraz poprawia efektywność odprowadzania spalin. Częstotliwość czyszczenia regulują przepisy ppoż (Rozporządzenie MSWiA z 7 czerwca 2010 r.). Wynika z nich, że w typowych obiektach mieszkalnych i usługowych należy usuwać zanieczyszczenia z przewodów:
- paliwo stałe (np. węgiel, drewno, pellet) – co najmniej raz na 3 miesiące (czyli 4 razy w roku),
- paliwo ciekłe lub gazowe – co najmniej raz na 6 miesięcy (2 razy w roku),
- przewody wentylacyjne – co najmniej raz w roku
Wyjątkiem są budynki niezamieszkałe (zakłady żywienia itp.) oraz sytuacje, gdy miejscowe przepisy wymagają częstszej kontroli (np. instalacje pieców przemysłowych). Warto podkreślić, że zgodnie z §34 ust. 4 przytoczonego rozporządzenia właściciel domu jednorodzinnego (oraz budynków letniskowych, zagrodowych) nie musi zlecać czyszczenia osobie z uprawnieniami kominiarskimi – może to robić samodzielnie (brak nakazu wykonania przez mistrza kominiarskiego). Niemniej jednak i tak obowiązuje roczny przegląd techniczny komina przez specjalistę, niezależnie od tego, kto czyści komin.
Obowiązki właściciela/zarządcy nieruchomości
Właściciel lub zarządca budynku jest zobowiązany do:
- Zlecania przeglądów kominiarskich co najmniej raz w roku – niezależnie od rodzaju budynku (dom jednorodzinny, kamienica, blok, lokal usługowy) właściciel musi co roku przeprowadzić kontrolę kominiarską.
- Zlecania czyszczenia przewodów kominowych zgodnie z przepisami ppoż. Jeśli budynek korzysta z paliw stałych, czyszczenie powinno odbywać się co najmniej 4 razy w roku; przy paliwach płynnych lub gazowych – 2 razy w roku.
- Usuwania usterek i zaleceń – gdy przegląd wykryje uszkodzenia przewodów, nieszczelności lub inne zagrożenia, właściciel musi zlecić naprawy lub wymianę uszkodzonych elementów w wyznaczonym terminie.
- Utrzymywania dokumentacji – właściciel powinien gromadzić protokoły przeglądów (e‑protokoły) oraz dokumentować czystość przewodów. Są one niezbędne m.in. w sytuacjach ubezpieczeniowych czy kontrolnych.
Niedopełnienie powyższych obowiązków grozi konsekwencjami prawnymi (patrz niżej). W skrajnych przypadkach (np. odkrycie poważnych usterek) nadzór budowlany może wstrzymać użytkowanie instalacji. Obowiązkiem właściciela jest także umożliwienie kominiarzowi dostępu do komina – zarówno w piwnicy (kotłowni), jak i na dachu.
Koszty usług kominiarskich
Ceny przeglądów i czyszczenia kominów są zróżnicowane, zależą od regionu, typu budynku i zakresu prac. Dla domu jednorodzinnego typowy przegląd kominiarski (raz w roku) kosztuje rzadko powyżej kilkuset złotych – zazwyczaj w przedziale ok. 250–450 zł za przegląd. Jeśli podczas tej wizyty kominiarz wykona jednocześnie czyszczenie komina i np. sprawdzi szczelność instalacji gazowej, cena może wzrosnąć do 350–750 zł (kompleksowa usługa). Natomiast samo czyszczenie komina (np. usunięcie sadzy) często wyceniane jest na metr bieżący przewodu i zależy od sposobu, ręcznie czy mechanicznie. Dokładna wycena zależy od stanu przewodów (czy są mocno zabrudzone, zatkane) i odległości od kominiarza (koszty dojazdu). Warto pamiętać, że wykonanie kilku czynności przy jednej wizycie jest zwykle tańsze niż osobno.
Konsekwencje braku przeglądu – kary i ubezpieczenie
Brak wykonania przeglądu kominiarskiego może skutkować sankcjami administracyjnymi i finansowymi.
Zgodnie z przepisami powiatowy inspektor nadzoru budowlanego może ukarać właściciela lub zarządcę grzywną do 500 zł. Egzekucję ułatwia właśnie CEEB – inspektor, sprawdzając bazę e‑protokołów, szybko ustali, czy przegląd odbył się w danym roku.
Ponadto, zaniedbanie kontroli i czyszczenia może skutkować odmową wypłaty odszkodowania z ubezpieczenia w szkodach powiązanych. Wiele polis mieszkaniowych wymaga, aby właściciel posiadał ważne protokoły kominiarskie. W razie pożaru lub szkody z winy komina (np. pożar sadzy, zaczadzenie), firma ubezpieczeniowa może uznać, że brak dokumentacji regularnych przeglądów jest rażącym zaniedbaniem i odmówić wypłaty odszkodowania. Dlatego nawet gdy inspekcja kontroli jest wymagana tylko raz w roku, jej zaniedbanie może mieć poważne następstwa finansowe.
Co robić w razie pożaru sadzy lub zaczadzenia
W przypadku pożaru sadzy w kominie (płonąca warstwa nagromadzonej sadzy), należy działać natychmiast i rozsądnie. Pierwszym krokiem jest wyłączenie i wygaszenie paleniska oraz zamknięcie dopływu powietrza do kominka/kotła – ograniczy to intensywność pożaru. Absolutnie nie wolno wlewać wody do paleniska ani komina (gwałtowne ochłodzenie może spowodować pęknięcie przewodu lub wybuch). Zamiast tego można stłumić ogień solą kuchenną lub piaskiem, wrzucając je do paleniska i szybu komina.
Niezbędne jest natychmiastowe wezwaniе straży pożarnej (numer alarmowy 112). Strażacy mają odpowiedni sprzęt do bezpiecznego ugaszenia pożaru w przewodzie kominowym. Po opanowaniu sytuacji należy zamówić przegląd kominiarski – specjalista oceni stan komina po pożarze sadzy i zaleci niezbędne naprawy czy wymianę elementów.
Podobnie, przy podejrzeniu zaczadzenia (czadu) działamy natychmiast – ewakuujemy domowników, zapewniamy dopływ świeżego powietrza i natychmiast wezwijmy pomoc medyczną. Po takiej sytuacji również warto sprawdzić stan instalacji kominowo-wentylacyjnej.
Praktyka zawodu kominiarza – narzędzia i przebieg pracy
Kominiarz dysponuje specjalistycznym sprzętem. Podstawowe narzędzia to szczotki i szczotki obciążeniowe (przypinane na elastyczne drążki lub liny kominiarskie) służące do usuwania sadzy z przewodów. Często używa „gracy kominiarskiej” – żelaznego pręta z hakiem na ramieniu, która pomaga w popychaniu szczotek oraz otwieraniu włazów dachowych.
Niezbędne są też klucze kominiarskie (do otwierania drzwiczek rewizyjnych), lusterko (do oglądu wnętrza przewodów) oraz odkurzacze kominkowe (próżniowe, z filtrem) do zbierania odpadów. W nowoczesnej praktyce kominiarz często wykorzystuje kamerę inspekcyjną wprowadzoną do przewodu dla oceny jego wnętrza oraz anemometr do pomiaru ciągu kominowego (prędkość wypływu spalin). Zdarza się także użycie czujników termicznych i mierników (np. do sprawdzenia obecności tlenku węgla). Kominiarz pracuje zazwyczaj w dwóch etapach: najpierw sprawdza stan techniczny komina, potem – jeśli to konieczne – przeprowadza czyszczenie.
Dzień pracy mistrza kominiarskiego w sezonie grzewczym bywa intensywny – najpierw wykonuje przeglądy zaplanowanych budynków, potem usuwanie sadzy i bieżące naprawy. Po każdej usłudze sporządza protokół w CEEB, a klient otrzymuje potwierdzenie e‑mailem. W praktyce kominiarz musi też często wspinać się na dachy (stąd specjalne pasy, linowanie). Do codziennych obowiązków należy też kontakt z klientem (ustalenie terminu wizyty) oraz utrzymanie środków ochrony osobistej (maski, okulary).
Odbiór kominiarski nowo wybudowanego domu
Przed oddaniem do użytkowania nowego budynku niezbędny jest tzw. odbiór kominiarski. Jest to ostateczna kontrola wykonania przewodów spalinowych i wentylacyjnych. Zgodnie z prawem bez odbioru kominiarskiego nie można legalnie korzystać z obiektu. Odbiór ten przeprowadza wyłącznie mistrz kominiarski (lub osoba z uprawnieniami budowlanymi) i polega na weryfikacji zgodności wykonania z projektem oraz normami bezpieczeństwa. Kominiarz sprawdza m.in. poprawność dopasowania elementów (wkład kominowy, wyczystki, przejścia dachowe), szczelność przyłączy paleniska, drożność nowych kanałów i ich zgodność ze zgłoszeniem budowy.
Po zakończeniu ekspertyzy wydaje protokół odbioru kominów, który stanowi zaświadczenie o prawidłowości wykonania instalacji dymno‑spalinowo‑wentylacyjnej i jest wymagany przy uzyskaniu pozwolenia na użytkowanie budynku. Bez tego dokumentu urzędnicy nie mogą zakończyć procesu odbioru technicznego budynku. Odbiór kominiarski ułatwia też późniejsze dopełnienie innych odbiorów (np. instalacji grzewczych czy gazowych), gdyż potwierdza, że system kominowy jest gotowy do pracy.
Źródła
- Ustawa – Prawo budowlane (art. 62 i art. 70) – obowiązek przeglądów okresowych przewodów kominowych:
https://www.gunb.gov.pl/aktualnosc/ciekawe-interpretacje-gunb-kontrola-okresowa-przewodow-kominowych pinbwschowa.bip.gov.pl+9Gov.pl+9Gov.pl+9Gov.pl+12gunb.gov.pl+12ndg.pinb.gov.pl+12 - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. („ppoż.”, Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719) – częstotliwość czyszczenia przewodów kominowych i wentylacyjnych:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20101090719 Gov.pl+12ISAP+12ISAP+12 - Komunikat PSP Lwówek Śląski – przypomnienie obowiązku czyszczenia i przeglądów zgodnie z § 34 rozporządzenia MSWiA oraz z art. 62 Prawa budowlanego:
https://www.gov.pl/web/kppsp-lwowek-slaski/przypominamy-o-obowiazku-czyszczenia-i-przeprowadzania-przegladow-kominowych Gov.pl+4Gov.pl+4Gov.pl+4 - Komunikat PSP Mińsk Mazowiecki – podkreślenie częstotliwości czyszczenia kominów stałych i gazowych (§ 34 ppoż.) i przeglądów (art. 62 PB):
https://www.gov.pl/web/kppsp-minsk-mazowiecki/kontrola-przewodow-kominowych ISAP+15Gov.pl+15Gov.pl+15 - Komunikat GUNB – przypomnienie obowiązku usunięcia zanieczyszczeń z przewodów kominowych wg rozporządzenia MSWiA:
https://www.gov.pl/web/kmpsp-konin/plaga-pozarow-sadzy-w-kominach-oraz-w-kotlowniach2 gunb.gov.pl+6Gov.pl+6Gov.pl+6Gov.pl+5Gov.pl+5Gov.pl+5 - Portal CEEB/GUNB – Pytania i odpowiedzi – wymóg elektronicznego protokołu kominiarskiego po 18.09.2023 (art. 62a PB):
https://zone.gunb.gov.pl/pl/pytania-i-odpowiedzi-2 zone.gunb.gov.pl+1chreb-staging-1.gunb.gov.pl+1 - Komunikat PSP Wschowa – obowiązek czyszczenia kominów i rocznych przeglądów wg art. 62 PB oraz § 34 ppoż.:
https://www.gov.pl/web/kppsp-wschowa/bezpieczny-komin--obowiazki-o-ktorych-nalezy-pamietac- ISAP+15Gov.pl+15
