Przegląd instalacji gazowej to obowiązkowa kontrola techniczna instalacji gazowej i przewodów kominowych zgodnie z polskim prawem. Podstawą prawną jest ustawa Prawo budowlane (art. 62), która nakłada na właścicieli lub zarządców budynków obowiązek corocznej kontroli stanu technicznego instalacji gazowej oraz przewodów kominowych i wentylacyjnych. Dodatkowo obowiązują przepisy wykonawcze – m.in. rozporządzenie Ministra Infrastruktury określające warunki techniczne budynków (2017), a także wcześniejsze normy i rozporządzenia (np. Rozporządzenie MSWiA 1999 z §17, które nakłada obowiązki właścicieli i użytkowników lokali). W praktyce oznacza to, że każda instalacja gazowa w budynku mieszkalnym (dom jednorodzinny, blok, kamienica, domek letniskowy czy domek ROD itp.) musi być co roku sprawdzana pod kątem szczelności i stanu technicznego, aby zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom.
Kto odpowiada za przegląd instalacji gazowej
Za wykonanie przeglądu zawsze odpowiada właściciel lub zarządca nieruchomości. W przypadku domu jednorodzinnego to właściciel we własnym zakresie umawia wykonawcę z odpowiednimi uprawnieniami.
W budynkach wielorodzinnych (bloki mieszkalne, kamienice, spółdzielnie, wspólnoty) zadaniem zarządu wspólnoty lub spółdzielni jest zorganizowanie kontroli części wspólnych instalacji oraz poinformowanie mieszkańców o terminie przeglądów. Mieszkańcy lokali muszą udostępnić swoje mieszkania na czas kontroli wewnętrznej instalacji gazowej. Przykładowo: w bloku to wspólnota organizuje przegląd pionów gazowych, a każdy lokator udostępnia swoje mieszkanie kontrolerowi; w domu jednorodzinnym to właściciel pilnuje terminu i wzywa specjalistę.
Kto może wykonać przegląd: tylko osoba z ważnymi uprawnieniami gazowymi (grupa G3 – dozorowe/eksploatacyjne).
Częstotliwość przeglądów instalacji gazowej
Zgodnie z prawem przegląd instalacji gazowej należy wykonywać przynajmniej raz w roku. W praktyce większość instalacji w domach jednorodzinnych i mieszkaniach kontroluje się co roku. Wyjątki stanowią duże obiekty: w budynkach o bardzo dużej powierzchni (np. powyżej 2000 m²) zwykle wymagane są dwa przeglądy rocznie (np. do maja i listopada). Po wykonaniu nowych lub poważnie modernizowanych instalacji należy wykonać próbę szczelności przed dopuszczeniem ich do eksploatacji. Odkładanego przeglądu nie wolno bagatelizować – brak aktualnej kontroli grozi konsekwencjami prawnymi i bezpieczeństwa.
Zakres i przebieg kontroli instalacji gazowej
Przegląd instalacji gazowej obejmuje przede wszystkim ocenę stanu technicznego i szczelności instalacji. Kontroler wizualnie sprawdza przewody gazowe (szczególnie pod kątem korozji, uszkodzeń mechanicznych, stabilności mocowań) oraz urządzenia gazowe w lokalu (np. piecyk gazowy, kocioł, kuchenka). Sprawdza się też takie elementy jak zawory odcinające, gazomierze i przewody elastyczne.
Następnie wykonuje się sprawdzenie szczelności całego układu – od głównego zaworu (zazwyczaj na zewnątrz budynku) przez piony i przewody w ścianach aż do przyłączy urządzeń końcowych. W trakcie sprawdzania używane są detektory lub manometry, aby wykryć nawet drobne nieszczelności.
Dodatkowo kontroluje się styczność instalacji z innymi instalacjami (odległości między przewodami powinny umożliwiać bezpieczne użytkowanie) oraz przewody kominowe i wentylacyjne – ich drożność i szczelność, gdyż przepisy nakazują sprawdzenie stanu przewodów odprowadzających spaliny (konieczna wizyta kominiarza w celu wykonania przeglądu kominiarskiego).
Przegląd ten nie jest tym samym co serwis techniczny kotła gazowego: przegląd instalacji sprawdza cały układ gazowy i kończy się protokołem szczelności, podczas gdy serwis kotła (wymagana okresowo przez producenta) może nie obejmować sprawdzenia przewodów ani wystawienia protokołu gazowego.
Dokumentacja – protokół z przeglądu
Każdy przegląd instalacji gazowej musi zakończyć się sporządzeniem protokołu kontrolnego. Protokół ten stanowi dowód wykonania badania i powinien zawierać takie informacje, jak:
- Data i adres obiektu kontrolowanego (budynku/mieszkania).
- Imię i nazwisko osoby wykonującej przegląd oraz jej podpis.
- Numer uprawnień gazowych kontrolera (z grupy G3) oraz kopia tego dokumentu.
- Numer seryjny i opis użytego przyrządu pomiarowego (miernika) wraz z kopią świadectwa jego wzorcowania/kalibracji.
- Wynik badania: ogólna ocena stanu instalacji (np. „Szczelność prawidłowa” lub wykryte nieszczelności) oraz ewentualne zalecenia napraw czy wymiany elementów.
Protokół powinien być czytelny, trwały i przechowywany w dokumentacji technicznej budynku - dobrą praktyką jest wykonanie elektronicznej kopii tego protokołu. Wspólnota czy właściciel mogą wykonać protokół na własnym formularzu lub korzystać z gotowych wzorów – ważne, aby zawierał powyższe dane.
Uprawnienia osób przeprowadzających przegląd
Przegląd instalacji gazowej może wykonywać wyłącznie specjalista z odpowiednimi uprawnieniami. W praktyce oznacza to osobę posiadającą świadectwo kwalifikacyjne G3 (dozór/eksploatacja w sieciach gazowych), uprawnienia wydawane przez Urząd Dozoru Technicznego. Uprawnienia te są ważne 5 lat i wymagają okresowego odnawiania przez egzamin. Osoba taka ma wiedzę z zakresu przepisów i norm oraz potrafi bezpiecznie obsłużyć urządzenia pomiarowe – np. wykrywacze gazu czy ciśnieniomierze. Zgodnie z prawem budowlanym kontrolę instalacji gazowej przeprowadzają osoby z kwalifikacjami gazowymi.
Przegląd instalacji gazowej w różnych typach budynków
Przegląd instalacji gazowej w domach jednorodzinnych: Tu właściciel samodzielnie organizuje przegląd – umawia gazownika i udostępnia gołej instalacji. Typowy koszt takiego przeglądu wraz z urządzeniami (kocioł, piecyk, kominy) waha się ok. 100–200 zł.
Przegląd instalacji gazowej w budynkach wielorodzinnych (blok, kamienica, wspólnota): W blokach mieszkalnych obowiązek przeglądu części wspólnych (pionów gazowych, klatek) spoczywa na zarządzie wspólnoty lub spółdzielni, który zleca wykonanie badania. Mieszkańcy muszą tylko udostępnić lokale podczas kontroli instalacji wewnętrznych. W kamienicy lub wspólnocie często istnieje jeden wspólny pion gazowy, więc wspólnota organizuje przegląd tego pionu, a dodatkowo każdy właściciel odpowiada za stan instalacji wewnątrz swojego mieszkania, którą kontroluje osobno.
Przegląd instalacji gazowej w bliźniaku lub zabudowie szeregowej: Bliźniaki i segmenty to w zasadzie domy jednorodzinne stojące obok siebie – każdy właściciel zarządza własną instalacją gazową i umawia przegląd samodzielnie. W praktyce procedura jest taka sama jak dla domu jednorodzinnego.
Przegląd instalacji gazowej w mieszkaniu w budynku wielorodzinnym lub bloku: Przegląd instalacji gazowej wewnątrz mieszkania zleca zarządca nieruchomości. Mieszkańcy mają obowiązek udostępnić lokal fachowcowi. Właściciel mieszkania ma też zadbać o stan techniczny urządzeń w swoim lokalu (kocioł, piecyk, zawory), natomiast piony i przewody główne kontroluje zarząd wspólnoty.
Wymagania techniczne instalacji gazowej
Instalacja gazowa w budynkach musi być wykonana zgodnie z rozt. warunków technicznych (2017) oraz normami branżowymi. Kilka istotnych wymagań: przewody z rur stalowych należy zabezpieczyć przed korozją (np. malując lub stosując osłony), a metalową instalację izolować od prądów błądzących (wprowadza się izolatory w punktach przyłączenia). Główny kurek odcinający gaz powinien być umieszczony na zewnątrz budynku w wentylowanej skrzynce, dostępnym miejscu.
Prowadzenie przewodów
Rozporządzenie WT zakazuje prowadzenia przewodów instalacji gazowych przez pomieszczenia mieszkalne (chyba że są ukryte w ścianach lub pod sufitem). W szczególności nie wolno stosować gwintowanych połączeń ani takich, które mogą ulec uszkodzeniu w pokojach. Poziome rury gazowe należy układać nie niżej niż 0,1 m nad innymi przewodami, a w razie krzyżowania – zachować min. 0,02 m odstępu. Instalacje w piwnicach prowadzi się zawsze pod stropem lub po ścianach, natomiast na wyższych kondygnacjach można je też układać w wykonanych wcześniej bruzdach (po wcześniejszej próbie szczelności i zabezpieczeniu rur przed korozją).
Gazomierze
Dla każdego odbiorcy montuje się oddzielny gazomierz. Przed każdym miernikiem musi być zawór odcinający gaz (nawet jeśli jest razem z kurkiem głównym). Gazomierze muszą być dostępne do kontroli (w szafkach od wentylowanych klatek lub na zewnątrz). Nie można ich instalować np. w łazienkach czy przy źródłach iskier.
Przeglądy instalacji gazowej w segmencie, bliźniaku, kamienicy
Zasadniczo reguły prawne są takie same dla wszystkich budynków mieszkalnych – przegląd robimy co roku. W kamienicy z kilkoma mieszkaniami przeglądy instalacji gazowej dotyczą zarówno części wspólnych (piony, rozdzielnie), jak i instalacji w każdym lokalu. Zarządca wspólnoty zleca kontrolę pionów i wymaga od właścicieli udostępnienia mieszkań. W segmentach i bliźniakach – traktujemy to jak domy (każdy właściciel za siebie). Wskazane jest przy tym, aby standardy techniczne i protokoły przeglądu były spójne dla całej wspólnoty. Niezależnie od typu budynku, wymagania prawne względem przeglądu instalacji gazowej są jednoznaczne – kontrola musi się odbywać przynajmniej raz do roku.
Przeglądy butli i zbiorników LPG
Jeśli budynek jest zasilany z instalacji LPG z butli lub zbiornika, obowiązują dodatkowe wymogi. Do mniejszych instalacji (np. butle 11 kg w kuchni) stosuje się przepisy, które m.in. ogranicza liczbę butli. Na przykład w mieszkaniu można używać maksymalnie dwóch butli 11 kg, wyposażonych w reduktory ciśnienia i krótkie przewody (do 3 m). Każda butla musi mieć tabliczkę znamionową z danymi producenta, rokiem produkcji, pojemnością, ciśnieniem roboczym itp.
Dla większych, stacjonarnych zbiorników LPG (np. naziemne lub podziemne zbiorniki gazowe) nadzór pełni UDT. Po montażu następuje badanie odbiorcze przez inspektora UDT, a potem okresowe przeglądy: rewizja zewnętrzna zbiornika co 2 lata, rewizja wewnętrzna co 5 lat (zbiorniki naziemne) lub co 10 lat (zbiorniki podziemne). Co roku należy też wykonywać przegląd instalacji przesyłowej LPG (zawory, rurociągi) zgodnie z uregulowaniami UDT. Po każdym badaniu UDT właściciel otrzymuje świadectwo dopuszczenia zbiornika do eksploatacji, które należy przechowywać wraz z dokumentacją obiektu.
Koszty przeglądu instalacji gazowej
Orientacyjne koszty przeglądu różnią się w zależności od zakresu i wielkości obiektu. W małym domu jednorodzinnym zwykle mieszczą się w zakresie 250–450 zł. W większych budynkach (wielorodzinnych) ceny podaje się na lokal lub na całość kontroli budynku. Dokładna cena zależy od regionu i wybranej firmy, ale warto porównać oferty. Przeglądy z instalacją LPG stacjonarną (butle, zbiorniki) są droższe ze względu na udział UDT, ale są rzadziej wykonywane (patrz wyżej).
Konsekwencje braku przeglądu i obowiązki prawne
Zaniedbanie terminu przeglądu instalacji gazowej niesie poważne skutki. Przede wszystkim grozi to zagrożeniem dla życia i zdrowia mieszkańców (nieszczelność może wywołać zaczadzenie lub wybuch).
Dodatkowo konsekwencje prawne są dotkliwe – właściciel lub zarządca, który uchylił się obowiązkowi przeglądu, może zostać ukarany przez nadzór budowlany mandatem (w praktyce od kilkuset do kilku tysięcy złotych) oraz wyłączeniem instalacji gazowej z użytkowania.
Co więcej, w razie szkody ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania za skutki wybuchu, pożaru lub zatrucia, jeśli nie przedłożymy ważnego protokołu przeglądu instalacji gazowejl. W skrajnych przypadkach właściciel może ponieść także odpowiedzialność karną lub cywilną za spowodowanie zagrożenia lub strat.
Dodatkowo prawo nakłada sankcje za umożliwienie kontroli instalacji: osoby, które nie udostępnią lokalu na przegląd lub nie wykonał zaleceń pokontrolnych, mogą być ukarane grzywną (a nawet karą ograniczenia wolności). Dlatego wszyscy właściciele oraz mieszkańcy powinni poważnie podchodzić do obowiązku umożliwienia inspekcji i przeprowadzania jej terminowo. Protokół z każdego przeglądu warto przechowywać przez cały okres użytkowania budynku – stanowi ważny dowód dbania o bezpieczeństwo.
Zalecenia bezpieczeństwa i postępowanie w razie awarii
Oprócz przeglądów, właściciele i użytkownicy instalacji gazowej powinni przestrzegać zasad bezpieczeństwa w codziennym użytkowaniu:
- Czujniki gazu. Warto zainstalować w pomieszczeniu z urządzeniami gazowymi detektor (czujnik) wycieku gazu. Urządzenie takie ostrzeże domowników o obecności niebezpiecznego gazu w powietrzu.
- Ochrona urządzeń. Nie blokować otworów wentylacyjnych (kratki wyciągowe) ani nie przeprowadzać zabudowy utrudniającej dostęp do kurek i liczników.
- Monitorowanie pracy. Zwracać uwagę na nietypowe objawy: silny zapach gazu (gaz jest gazowany odorantem na wypadek wycieku), nieprawidłowy płomień w palnikach, niestabilne ciśnienie, czy nieoczekiwanie wysokie zużycie gazu. Nadmierne zużycie lub „martwy” płomień są sygnałem nieszczelności lub usterki.
- Postępowanie przy wycieku. Gdy wyczujemy zapach gazu lub podejrzewamy nieszczelność, natychmiast zamknąć główny zawór gazu (kurek zewnętrzny lub w mieszkaniu) i otworzyć okna. Nie używać żadnych źródeł zapłonu – nie palić, nie włączać światła, nie używać urządzeń elektrycznych. Bezzwłocznie opuścić pomieszczenie i wezwać pogotowie gazowe. Przed przybyciem służb nie wracać do budynku.
Przed przeglądem instalacji warto przygotować lokal - udrożnić dostęp do punktów pomiarowych (gazomierze, kurki, zawory), odsłonić szafki czy drzwiczki serwisowe, usunąć przeszkody przy prowadnicach rur. Właściciel powinien też zebrać dotychczasowe protokoły przeglądów i dokumentację urządzeń (gdyby inspektor chciał je skontrolować). Dzięki temu kontrola przebiegnie sprawniej.
Podsumowując, regularne przeglądy gazowe to obowiązek prawny właścicieli i zarządców budynków oraz kluczowy element bezpieczeństwa. Zachowując ustalone terminy przeglądó, korzystając z usług kwalifikowanych specjalistów i dbając o dokumentację, minimalizujemy ryzyko wypadków z udziałem gazu. Przestrzeganie procedur i zaleceń prawnych chroni domowników oraz pomaga uniknąć problemów prawnych i finansowych.
Źródła
- Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414, z późn. zm.) – art. 62 ust. 1 pkt 1c
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690, z późn. zm.)
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. 1999 nr 74 poz. 836)
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemów gazowych (Dz.U. 2003 nr 97 poz. 1058)
- Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. 2000 nr 122 poz. 1321, z późn. zm.)
- Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie kwalifikacji osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U. 2019 poz. 1830)
- Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz.U. 1971 nr 12 poz. 114, z późn. zm.) – art. 91
- Polska Norma PN-B-02421:2000 – Ogrzewnictwo – Instalacje gazowe – Wymagania w projektowaniu
- Polska Norma PN-EN 1775:2009 – Zasilanie gazem budynków – Przewody instalacji gazowej – Wymagania funkcjonalne
- Wytyczne Urzędu Dozoru Technicznego (UDT) – w zakresie zbiorników LPG, rewizji zewnętrznych i wewnętrznych https://www.udt.gov.pl/
